۱۰ عامل ریزش ساختمان های ناایمن
مقدمه
با توجه به گسترش روزافزون ساخت و ساز در مناطق شهری نیاز به نظارت همه جانبه بر ساخت و ساز و اطمینان کامل از استحکام سازه، بیش از پیش احساس می شود. در ادامه مجموع علت هایی که ممکن است منجر به ریزش و تخریب یک بنای ساختمانی گردد، مورد تحلیل و برسی قرار خواهد گرفت. با مجموعه مهندسی فرازنام اصفهان همراه باشید. هدف از نگارش این مقاله توضیح علل ریزش ساختمان های ناایمن و روش های مقابله با آن می باشد. امید است که در پروژه های ساختمانی رفاه و آسایش هموطنان عزیزمان، مهمترین اولویت سازندگان باشد. در سال های ۸۷ تا ۹۱ تخلفات ساختمانی در کلانشهر اصفهان رو به افزایش بوده است.
[ez-toc]
پرتکرارترین تخلفات در کلانشهر اصفهان:
- تخلفات ارتفاعی و احداثی
- تخلفات پروانه ساخت
- تخلفات کاربری های تجاری
- تخلفات اجحاف حقوق شهروندی
- تخلفات دید و اشراف
- تخلفات درها و پله ها
- تخلفـات اضـافه ساخت
- تخلفـات تغییر کـاربری
با توجه به تعداد تخلفات در سال ۱۳۸۷ به عنوان سال پایه و سال ۱۳۹۰ به عنوان سال جاری، نرخ رشد تخلفات به استثنای مناطق ۲ – ۸ – ۱۰- ۱۲ ، در سایر مناطق با افزایش روبهرو بوده است. بیشترین مقدار رشد تخلفات شهری در مناطق ۵ و ۹ با افزایش بیش از %۶۰ بوده است. شهر اصفهان نیز در این دوره ، با ۰/۳۸ درصد افزایش در تخلفات ساختمانی مواجه است و این نشان دهنده این است که میزان تخلفات ساختمانی طی این دوره کاهشی نداشته و تفاوت چندانی در کل شهر دیده نمی شود. با توجه به آمار موجود، بیشترین میزان تخلفات ساختمانی صورت گرفته در سال ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ مربوط به منطقه ۱۲ و در سال ،۱۳۸۹ ،۱۳۹۰ همچنین در دوره زمانی مورد مطالعه مربوط به منطقه ۸ است.
۱۰ عامل اصلی ریزش ساختمان
- عدم رعایت اصول استحکام و مقاومت بنا
- اجرای ناصحیح پی و اسکلت ساختمان
- استفاده از مصالح نامرغوب و یا ناکافی
- بی توجهی به مقررات ملی و ضوابط شهرداری
- عدم مدیریت و نظارت کافی بر پروژه های ساختمانی
- ناپایداری شرایط اقلیمی و تغییرات ناگهانی آب و هوا
- حوادث غیرمترقبه مثل انفجار و آتش سوزی
- اعمال بارهای پیش بینی نشده بر سازه
- عدم پایداری در برابر سیل و زلزله
- استفاده غیراصولی از بنا
مواردی از ریزش بناهای ناایمن
در ادامه نمونه هایی از ریزش ساختمان های ناایمن در سراسر جهان آورده شده:
۱- مجتمع لوتوس ریورساید: چین-شانگهای
مجتمع لوتوس ریورساید، ساختمانی ۱۳ طبقه در شانگهای چین بود که در حین ساخت و ساز در ژوئن ۲۰۰۷ فرو ریخت. درحین ریزش همگی کارگران ساختمان را تخلیه کردند و به جز یک نفرتلفات جانی دیگری نداشت. علت این حادثه نشست زمین بود که به دلیل مجاور بودن این ساختمان با رودخانه و سستی خاک اتفاق افتاد.
مهمترین عامل ریزش بنا: نشست زمین و سستی خاک بستر
راه حل پیشنهادی: بهسازی خاک و تقویت بستر
روش های بهسازی خاک بر اساس مکانیزم اجرا:
- بهسازی مکانیکی
- بهسازی هیدرولیکی
- بهسازی فیزیکی/شیمیایی
- بهسازی سازه ای
۲-فروشگاه زنجیره‌ای سامپونگ: سئول، کره جنوبی
در بیست و نهم ژوئن ۱۹۹۵، فروشگاه زنجیره‌ای سامپونگ در مدت ۲۰ ثانیه با خاک یکسان شد و ۵۰۲ کشته و ۹۳۷ زخمی برجای گذاشت. سهل‌انگاری و نادیده گرفتن اصول اخلاقی مهندسی از جمله عوامل شکل‌گیری این حادثه تلخ در تاریخ کره جنوبی معرفی شدند. البته مدیر ساختمان نیز از دیگر عوامل این حادثه شناخته شد؛ زیرا بنا به اصرارهای وی کاربری ساختمان از اداری به فروشگاه زنجیره‌ای در زمان ساخت تغییر یافت. البته این شخص بعدها نیز طبقه پنجم را با استفاده از مصالح سنگین به این بنا اضافه کرده بود.
مهمترین عامل ریزش بنا: نادیده گرفتن اصول اخلاقی مهندسی
راه حل پیشنهادی: اعمال نظارت قانونی و کنترل ساخت و ساز
مهمترین ابزار اعمال قانون و نظارت بر ساخت و ساز:
- دستگاه و ارگان های نظارتی
- طرح های هادی
- طرح های تفصیلی
- طرح های جامع شهری
- مقررات ملی ساختمان
جهت مطالعه مقاله نظارت بر ساخت و ساز شهری و مقررات شهرداری کلیک کنید.
۳-ساختمان اداری های-رایز (High-Rise) ریو،برزیل
در بیست و ششم ژانویه سال ۲۰۱۲، ساختماتی ۲۰ طبقه در بزریل به صورت ناگهانی فرو ریخت و در اثر ریزش بقایای آن ساختمان‌های اطراف نیز تخریب شدند. ابعاد این حادثه دامن‌گیر کلیه خیابان‌های اطراف میدان سینه‌لاندیا شد و در اثر آن ۱۷ نفر جان خود را از دست دادند. از آنجایی‌که این منطقه بخش اداری ریو محسوب می‌شود، در صورت وقوع حادثه چند ساعت بعد از شروع ساعت کاری فاجعه‌ای انسانی به وقوع می‌پیوست.
طبق بررسی‌ها علت ریزش ساختمان سستی بنا و ایجاد ترک اعلام شد که در اثر آن دو ساختمان کوچک در کنار این بنا نیز همانند قطعه‌های پازل فرو ریختند. البته با توجه به نزدیک شدن زمان برگزاری جام جهانی ۲۰۱۴ مسئولان به صورت جدی عملیات ساخت و نوسازی را اجرا کردند.
مهمترین عامل ریزش بنا: سستی بنا و ایجاد ترک
راه حل پیشنهادی: استفاده از مصالح مرغوب-تقویت اسکلت بنا
روش های تقویت اسکلت سازه:
- رعایت اصول طراحی و مقاوم سازی بنا
- اجرای دیوار باربر و مهاربند
- اجرای تیر فرعی بین ستون ها
- اجرای دستک فشار و کشش
دیگر عوامل اثرگذار بر ریزش ساختمان:
۱-وجود اصوات و طنین ها
معمولاً تمامی مواد و مصالح بناهایی که در آنها لرزش بوجود می آید به طور متفاوت تحت تاثیر نیروهای کششی و فشاری قرار می گیرند. در این مورد نیز قانون عمومی ((تمرکز تنش روی ترکهای بسیار ریز )) صادق است و در چنین شرایطی خود ترکها ریز (میکروسکوپی) بر اثر لرزشها امکان رشد و توسعه می یابند و بیشتر می شوند. علاوه بر این بر اثر این لرزشها ترکهای جدیدی در نقاطی که تحت تاثیر تمرکز تنشها هستند تشکیل می شوند .
در کل می توان گفت لرزش و طنین بر شدت تغییرات و فرسایش مصالح می افزاید زیرا ترکها ریز با هدایت آب به داخل باعث ایجاد تنش در داخل مصالح می شوند. لرزش به طور غیرمستقیم در حفاظت ابنیه تاثیر می‌کند و چه بسا در سیستمهایی که باید ابنیه را در مقابل عوامل محیطی و تغییر و فرسایش محافظت کنند تاثیر منفی می گذارد. برای مثال لرزش ممکن است از قدرت حفظ و هدایت آب در ناودانها و نقاط اتصال بکاهد و در نتیجه شرایط مناسب را برای نفوذ آب به بخشهای از دیوار که معمولاً محفوظ هستند فراهم آورد.
۲-رطوبت صعودی
این رطوبت بر اثر نفوذ آب به ترک دیوارها و حرکت آن طبق قانون لوله های موئین به طرف بالا به وجود می آید. عوامل موثر بر رطوبت صعودی:
- بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی
- عدم وجود محوطه سازی مناسب در پیرامون بنا
- ایجاد باغچه و کاشت درخت در مجاورت فونداسیون
- گرفتگی چاههای فاضلاب و تاسیسات آبرسانی در داخل ابنیه
- افزایش قدرت جذب مصالح ساختمانی به کار رفته در بنا مثل آجر.
- استفاده از مصالح غیر هیدروفیلی از قبیل سیمان، قیر گونی و رنگ روغن
۳-رطوبت نزولی
این رطوبت ناشی از ریزش نزولات آسمانی است. عوامل زیر در تسهیل ایجاد رطوبت نزولی موثرند:
- شیب بندی پوشش بام
- ناودانها و استقرار آنها در محل های نامناسب بنا
- عدم نگهداری و مراقبت دائم از بنا در فصول مختلف
- عدم تعمیر و تعویض به موقع لایه های عایق (کاهگل و کاشی …)
- عدم پیش بینی ارتفاع عایق کاری متناسب با ارتفاع برف در هنگام عایق کردن بنا
- عدم استفاده از مصالح عایق بومی با توجه به اقلیم و طبیعت بنا، مانند استفاده از قیر گونی بر روی سطوح منحنی شیبدار بام.
- اجرای جزئیات آبچکان ها و رخ بامها به روش ناصحیح با استهلاک و فرسایش رخبام و عدم تعویض و تعمیر به موقع بام.
کلام آخر
در انتها باید خاطر نشان کنیم که مهمترین اولویت در ساخت و ساز رفاه و آسایش ساکنین و مصلحت عموم مردم و شهروندان می باشد. لذا تحت هیچ شرایطی نباید کمیت را فدای کیفیت کنیم. در اکثر موارد عامل اصلی ریزش بنا سهل انگاری و عدم رعایت حقوق شهروندان عنوان شده است. در نتیجه با رعایت اصول حرفه ای و اخلاقی هنگام طراحی سازه و هم در زمان اجرای ساختمان می توان از وقوع فجایع انسانی و خسارات جبران ناپذیر ناشی از ریزش بنا تا حدود زیادی جلوگیری نمود.
جهت تماشای کلیپ ریزش ساختمان های ناایمن به کانال آپارات مجموعه مهندسی فرازنام مراجعه فرمایید.
۰ تا ۱۰۰ یک بنای مطمئن با خاطری آسوده در مجموعه مهندسی فرازنام با ما همراه باشید
