کاشی کاری چیست؟ روش ها و ابزار کاشی کاری کدامند؟
کاشیکاری به معنی پر کردن یک صفحه با مجموعه‌ای از اشکال هندسی است، به نحوی که این اشکال نه برهم برآیند و نه شکافی بین‌شان ایجاد شود. کاشیکاری می‌تواند تنها بخشی از سطح یک صفحه، یا دیگر سطوح هندسی را در بر بگیرد. تعمیم کاشیکاری به ابعاد بالاتر نیز ممکن است.
کاشیکاری ایرانی از نمونه‌های برجسته این هنر است. تصویر روبرو مدرسهٔ چهارباغ نام دارد، آخرین بنای تاریخی باشکوه دوران صفوی در اصفهان است. شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی برای تدریس و تعلیم طلاب علوم دینی در سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری، این مدرسه را بنا کرد. مدرسه چهار باغ که به قول بسیاری از محققین هم مدرسه و هم مسجد بوده است، با ۸۵۰۰ متر مربع مساحت در ضلع شرقی خیابان چهارباغ قرار دارد. این بنا امروزه مدرسهٔ علمیهٔ امام صادق نام دارد.
کاشی‌بندی اگر بر روی زمین و برای سنگ‌فرش راه‌ها انجام شود بیشتر به موزائیک‌کاری معروف است و اگر بر روی بام خانه‌ها انجام شود به آن سوفال‌کاری هم می‌گویند. به برخی انواع کاشیکاری هنری معرق‌کاری گفته می‌شود.
انواع کاشی کاری سنتی در ایران
کاشی کاری معرق:
معرق کاری این‌گونه است که در ابتدا استادان ماهر، طرحی را روی کاغذ ثبت میکنند و بر طبق آن طرح، کاشی را تراشیده و رنگ می‌زنند. بعد از مرحله‌ی رنگ زدن و خشک شدن، کاشیها را کنار هم می‌چینند و طرح بی‌نظیری را به جا می‌گذارند. البته آنها برای نصب دقیق، کاشیها و همچنین قسمت‌های مختلف طرح را نشانه‌گذاری میکنند تا در هنگام نصب اشتباهی رخ ندهد.
بعد از انجام نشانه گذاری، طرح را با دقت و به کمک کاغذبر می‌برند و آنها را با استفاده از سیریش روی کاشیها می‌چسبانند. سپس به کمک تیشه‌ی کاشی، قطعات مختلف را برش می‌زنند و از هم جدا میکنند که به این عمل اصطلاحا «لب زنی» می‌گویند.
کاشی کاری هفت رنگ:
کاشی هفت‌رنگ نوع کاشی است که اکثرأ در مساجد، عبادت گاه‌ها و مقبره‌ها همچنان منازل شخصی بکار می‌رود که از شهرت بسیار خوبی برخوردار است.
این نوع کاشی از کاشی‌های خشت یعنی چهار گوش نشأت گرفته و معمولاً از قطعاتی به ابعاد ۱۵×۱۵ و۲۰×۲۰ و برای مناره و گنبد ۱۵×۷٫۵ یا ۲۰×۱۰ سانتیمتر به رنگ سفید تهیه می شود. سپس در کنار هم چیده شده و با طرح یا خط، روی کاغذ سمبه شده، با گرده زغال بر روی کاشی کپی می‌شود. سپس به وسیله اکسید منگنز، قلم‌گیری میکنند. و با رنگ‌های مختلف امّا حرارت پایین‌تر رنگ آمیزی می‌گردد و دوباره به کوره رفته تا آماده نصب شود.
هفت رنگ متداول و رایج در ساخت این نوع کاشی عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی که در آبدات تاریخی و اماکن متبرکه از این نوع کاشیها زیاد استفاده شده‌است. از این نوع کاشی مسجد جامع عباسی اصفهان و در کاخ گلستان تهران، مسجد وکیل شیراز، مجموعه ابراهیم خان کرمان و مسجد نصیرالملک شیراز به کار برده شده است.
کاشی کاری مَعقِلی:
هنر کاشی کاری معقلی را می توان مکمل کارها و تزئیناتی دانست که در انواع نما سازی ها و پوشش های خارجی و داخلی از آن استفاده می شود. از قرن چهارم و پنجم هجری برای زیبا سازی و نما سازی ساختمان ها، از روش تزئینات آجری بناها استفاده می کردند. استفاده از هنر معقلی سازی که اساسا برای تزئینات نما چه در قسمت های خارجی و چه در بخش های داخلی بناها به کار می رود، پس از پیدایش هنرهای معرق و کاشی هفت رنگ در زمان تیموریان عمومیت یافته است.
قدیمی ترین انواع معقلی تا چندی قبل در بنای مسجد جامع گوهرشاد مشهد که از جمله آثار دوره معماری ایرانی اسلامی است، وجود داشته و جدیدا بازسازی شده است. به طور کلی بناهای اولیه که بعد از اسلام، یعنی تا قرن سوم و چهارم ساخته می شد فاقد نماسازی بود. ولی بعد از این زمان ترئینات آجری و نماسازی تمام زمینه برای بناها به سرعت مورد توجه قرار گرفت.
کاشی کاری مشبک:
مشبک در لغت به معنی پنجره پنجره، چشمه چشمه یا شبکه ای ساختن چیزی است. این هنر را روی چوب یا فلز نیز انجام می دهند. در این نمونه کاشی کاری نحوه چینش کاشی ها به صورت است که آن ها در کنار هم شبکه های را تشکیل می دهند که نور از آن ها عبور می کند. صنعت کاشی کاری، به خصوص کاشی مشبک در طول دوران تاریخ به سرعت متحول شد. مخصوصاً زمانی که کاشی کاری سنتی ایران از نظر کاربرد، رواج پیدا کرد، صنعتگران به دنبال راه هایی بودند که بتوانند سرعت تولید کاشی ها را افزایش دهند.
ورود ماشین آلات کاشی سازی و کوره های پیشرفته برای تولید کاشی، این امتیاز را فراهم کرد. کاشی کاری سنتی ایران با ورود ماشین آلات صنعتی به تدریج کمرنگ تر شد. امروزه شاهد آن هستیم که کاشی مشبک به صورت صنعتی و با ماشین آلات و کوره های پیشرفته تولید می شود. انواع کاشی ها با رنگ و لعاب با کیفیت تولید می شوند، سطح براقی دارند و در برابر عوامل بیرونی مقاوم هستند.
روش های کاشی کاری:
برای دیدن کلیپ آموزشی روش های کاشی کاری بر روی روش دلخواه کلیک کنید تا به کانال آپارات مجموعه فرازنام هدایت شوید.
ابزار کاشی کاری کدامند؟
صلیب کاشی:
اسپیسرکاشی یا صلیب کاشی ابزاری است که کاشی کارها هنگام چیدمان کاشی به آن نیاز مبرم دارند زیرا این ابزار باعث می شود پارامترهای مد نظر انجام شود و کار راحتتر و آسان تر پیش برود. با استفاده از صلیب کاشی و یا همان اسپیسر کاشی زیبایی کار دو چندان بیشتر خواهد شد، این ابزار، بندکاشی، به عنوان ارزان ترین قطعه جهت تنظیم فاصله دقیق ( هم تراز ) بین کاشی ها می باشد به همین دلیل تمامی کاشی کارها هنگام نصب کاشی (کاشی حمام) و یا سرامیک جهت تنظیم فاصله بین کاشی ها از صلیب کاشی استفاده میکنند. از دیگر ابزاری که در کاشی کاری از آن استفاده می شود می توان به تکیه گاه اسپیسر و آچار همتراز اشاره کرد.
دلایل استفاده از اسپیسر کاشی یا صلیب کاشی پلاستیکی
در هر کاری اگر سرعت همراه با دقت باشد مسلما کار سریعتر مناسب تر و جذاب تر خواهد بود ، علت استفاده کاشی کاران از اسپیسر کاشی یا صلیب کاشی پلاستیکی دلایل متعددی دارد که عبارتند از:
- حفظ فاصله بین کاشی ها
- دقیق و حساس بودن نصب کاشی
- تحویل کار تمییز و بی عیب و نقص
- قیمت مناسب و مقرون به صرفه
- یکی بالا و یکی پایین نشدن کاشی ها در هنگام نصب
- حمل و نقل آسان اسپیسر پلاستیکی و پروسه تولید بسیار سریع آن
- دسترسی آسان اسپیسر کاشی یا همتراز کاشی پلاستیکی برای کارفرما
- همتراز کاشی یا صلیب کاشی پلاستیکی مانع شکستن کاشی ها خواهد شد
- هم تراز کردن سطح کاشی ها با یکدیگر و با کف بسیار مهم است. ( همتراز کاشی)
- به دلیل جنس پلاستیکی اش هنگام ذوب، می توانیم اشکال مختلف با توجه به سیال بودن پلاستیک مذاب، از آن تولید کنیم.
انواع صلیب کاشی
به طور معمول در کاشی کاری از اسپیسر های پلاستیکی استفاده می کنند. انواع اسپیسر های بتنی، فلزی و چوبی نیز در بازار موجود است. اسپیسرهای پلاستیکی دارای قیمت هایی به مراتب مناسب تر و وزنی بسیار کمتر می باشند. در حال حاضر شرایط تولید اسپیسر های پلاستیکی بیشتر از دیگر انواع اسپیسرها فراهم است. همچنین جمع کردن اسپیسرهای پلاستیکی راحتر از سایر اسپیسرها است. صلیب آجر نیز یکی از انواع اسپیسر است که به صورت ۳ پر به ضخامت ۱۰میلی متر تولید می‌شود. این اسپیسرها از جنس پلاستیک فشرده تولید می‌شوند و برای استفاده در درزبندی آجر مناسب است و باعث ایجاد بندها و فواصل منظم بین آجر در هنگام نصب می‌گردد.
از صلیب آجر علاوه بر استفاده در آجر کاری می‌توان در کاشیکاری هایی که درزهای میان آنها به صورت پلاس یا همان علامت جمع نیست نیز می‌توان استفاده نمود. صلیب کاشی با ضخامت های ۱،۲،۳،۵ الی ۱۰ میلیمتر تولید و توزیع می شود. از سایزهای ۱ تا ۵ میلیمتر اسپیسر کاشی بیشتر در نصب سرامیک کف و کاشی کاری استفاده می شود. از اسپیسر های بزرگتر جهت نماسازی و یا سطوح عمودی استفاده می شود. یعنی ابزار ۱ الی ۶ میلی متری بیشتر در زمان نصب کاشی کف مورد استفاده قرار میگیرد و سایز ۷ الی ۱۰ میلی متری در نصب کاشی دیوار کاربرد دارد.
جهت آشنایی بیشتر با ابزار کاشی کاری و مشاهده کلیپ کلیک کنید، با کانال آپارات مجموعه مهندسی فرازنام فرازنام همراه باشید.
نکته بسیار مهم
کاشی کاری و سرامیک کاری کار ساده ای نیست و باید توسط افراد ماهر و حرفه ای انجام شود. قبل از اقدام به نصب کاشی لازم است نسبت به مقاومت بستر کار اطمینان حاصل کنید. چرا که اگر بستر مورد نظر از مقاومت و استقامت بالایی برخوردار نباشد، در طولانی مدت باعث ایجاد صدا در زیر پا می شود و هم چنین می تواند باعث ایجاد شکستگی در کاشی ها شود. در حال حاضر به دلیل تنوع بسیار بالای این مصالح حتماً باید یک معمار ماهر نسبت به نصب آن ها اقدام نماید، زیرا پیچیدگی هایی در حین کار وجود دارد که یک فرد معمولی نمی تواند از عهده آن ها بربیاید.
همچنین کاشی و سرامیک هایی که در بازار عرضه می شوند از تنوع طرح، رنگ و اندازه برخوردار هستند و افراد می توانند با توجه به فضای مورد نظر و دکوراسیون داخلی مد نظر که انتخاب نموده اند نسبت به خرید این محصولات اقدام کنند. تنوع رنگ این مصالح و طرح و نقش آن ها به حدی بالاست که ممکن است هنگام انتخاب آن ها سردرگم شوید. اما می توانید از یک مهندس ساختمان کمک بگیرید و با راهنمایی وی انتخابی سریع، آسان و مطمئن داشته باشید.
