گچ چیست؟ ویژگی های گچ و کاربرد گچ در ساختمان
مقدمه
گچ از پختن و آسیاب کردن سنگ گچ به دست می‌آید. سنگ گچ از گروه مصالح ساختمانی کلسیم دار است که به طور وفور در طبیعت یافت می‌شود و تقریباً در تمام نقاط روی زمین وجود دارد و ازلحاظ فراوانی در طبیعت در ردیف پنجم است. در ایران هم تقریباً در تمام نقاط کشور مخصوصاً در کویر مرکزی ازجمله سمنان و اطراف تهران – جاجرود – آذربایجان – هرمزگان (بندر خمیر) اطراف مشهد و… یافت می‌شود.
گچ چیست؟ چطور به دست می آید؟
گچ که به آن پلاستر هم گفته می شود. یک نوع مصالح ساختمانی محسوب می شود که از سنگ گچ موجود در طبیعت بدست می آید. این سنگ به صورت سولفات دو کلسیم آبدار در منابع سطح زمین یافت می شود و پس از خرد شدن و انتقال به کوره به شکل پودرهای بسیار ریز سفید رنگ برای مصارف ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد. از گچ برای نازک کاری ساختمان استفاده می شود و مصرف آن برای سطوح باربر مناسب نیست.
کار با این مصالح ساختمانی ریزه کاری و پیچیدگی خاص خود را دارد، از این رو برای استفاده از آن به مهارت و ترفندهای خاص نیازمند است. گچ یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی مورد استفاده در دنیا می‌باشد که در قرون گذشته با روش‌های دیگر تولید و به صورت‌هایی دیگر استفاده شده‌است. مطابق تحقیقات زمین شناسان، دوران ناپدید شدن دایناسورها و پدیدار شدن لایه‌های سنگ گچ خیلی قدیمی تر از ایجاد تمدن‌ها بر روی زمین است. در قرن ۱۷ پاریس پایتخت گچ بود و تمام دیوارهای چوبی خانه‌ها توسط گچ پوشانده شده بود. پادشاه فرانسه این قانون را بعد از این که لندن بزرگ در سال ۱۶۶۶ در اثر آتش‌سوزی از بین رفت اجباری نمود.
تولید و تهیه:
پس از استخراج سنگ گچ از معدن مانند آهک آنرا به کوره می‌برند و تا دمای نزدیک به ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد گرما می‌دهند تا شماری از مولکول‌های آب تبلورش را از دست بدهد و به فرم قابل به‌کارگیری به عنوان مصالح ساختمانی و قالب‌گیری درآید. معمولاً آن را با آسیابهای مخصوص به صورت پودر درمی‌آورند و در کیسه‌ها یا به صورت فله به فروش می‌رسد. پودر مرغوب باید کوچکتر از ۰٫۱۵ میلی‌متر باشد. در اکثر موارد ترکیب گچ و آب خالص برای کاربردهای مختلف استفاده می‌شود هر چند در موارد نیاز با اضافه کردن مقداری مواد مختلف می‌توان زمان سفت شدن آن را کاهش داد؛ مثلاً با اضافه کردن ۱٪ نمک طعام زمان گیرش آن کم می‌شود و اگر میزان نمک بیش از ۴ درصد شود زمان گیرش تا ۳۰ دقیقه زیاد می‌شود.
کاربردهای گچ در صنعت ساختمان
گچ ازجمله مصالحی است که در صنایع ساختمان سازی از اهمیت بالایی برخوردار است و به علت ویژگی‌هایی که دارد از زمان‌های قدیم در امر ساختن مسکن مورد مصرف قرار می‌گرفت. در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی مخصوصا در دوران صفویه که اغلب آن‌ها در اصفهان موجود است، گچ نقش مؤثری داشته و گچبری‌های بسیار زیبایی از آن دوران باقی‌مانده است. قدمت استفاده بشر از گچ به حدود پنج هزار سال قبل می‌رسد. دیواره های قبرهایی در مصر که مربوط با آن دوران است به وسیله گچ اندود شده است. کاربردهای رایج آن مربوط به صنعت ساختمان سازی برای بنایی، گچکاری دیوار، سقف و ستون های ساختمان، سفیدکاری، تمیزکاری و ملات سازی است. این ماده جزء یکی از مواد تشکیل دهنده برای ساخت بلوک AAC می باشد که به میزان ۱-۰.۷ درصد در آن استفاده شده است.
بلوک AAC، بلوک سبک است که اغلب با نام بلوک سیپورکس یا بلوک سبک سیپورکس شناخته می شود. بلوک سیپورکس به عنوان بهترین بلوک ساختمانی به دلیل مزایای بی شمار شناخته شده است. از گچ برای پوشش سطوح مختلف و دکوراتیو نمودن آن ها نیز به کار می رود و به دلیل داشتن رنگ سفید، جلوه ای تمیز و روشن به فضا می بخشد. علاوه بر کارهای نازک کاری در ساختمان برای موارد زیر هم قابل استفاده است:
- حرفه هنر مانند مجسمه سازی
- پزشکی و شکسته بندی
- ساخت قالب چینی و سرامیک
- کشاورزی برای تهیه کود شیمیایی
- شیشه سازی
- و…
ویژگی های مهم گچ:
زودگیر بودن و افزایش حجم از جمله ویژگی های بارز آن هستند که این ماده را به متریالی پر مصرف در صنعت ساختمان سازی تبدیل نموده اند. زودگیر بودن گچ باعث شده تا آن را فقط به اندازه مصرف تهیه نمایند. زیرا قبل از اتمام کار و سفید کردن کل دیوار خشک و سخت می شود.
گچ در صورت گیرش افزایش حجم پیدا می کند و با پر کردن سوراخ ها و منافذ، سطحی یکدست ایجاد می نماید. همچنین متریالی زودگیر است اما برای کندگیر کردن آن می توان میزان آب را زیادتر کرد و ملات ایجاد شده را ورز داد. به ملات حاصل از این روش، گچ کشته یا مرده گفته می شود. از گچ مرده برای سفیدکاری دیوارها استفاده می شود. دقت داشته باشید که گچ مرده قبل از خشک شدن خاصیت الاستیسیته خود را از دست نمی دهد. گچ در ترکیب با آب باعث ایجاد گرما می شود و حدود ۲۰ درجه گرم تر از محیط مورد نظر است. از این رو ملات را می توان در دماهای پایین استفاده نمود. استفاده از گچ می تواند به نوعی سبب ایجاد عایق صوتی و حرارتی شود و مقاومت بالایی در مقابله با آتش دارد.
گچبری چیست؟ روش ها و ابزار گچبری کدامند؟
یکی از کاربردهای ویژه گچ، اندود کردن دیوارها و آراستن سطوح داخلی ساختمان هاست. و با استفاده از هنر گچبری به آن زیبایی می‌بخشند. از میان نمونه های به جا مانده می‌توان به گچبری، چفت گیری و ابزارزنی طاقچه بازمانده از کاخ نیشابور نام برد. پس از ظهور اسلام نیز از هنر گچبری در بناها استفاده می‌شده است. ولی این هنر به دلیل حرمت پیکره سازی در قالب نقوش برجسته از گل و گیاه و نیز انواع طرح های اسلیمی و بند‌های ختایی و خط‌های مختلف تجلی یافت. از نمونه‌های به جا مانده می‌توان به مسجد فریومد در سبزوار اشاره کرد. گچبری و گچکاری، هنر بریدن و کنده‌کاری بر گچ است. از جمله رایج‌ترین گچکاری ها به گچکاری سقف و گچبری دور لوستر، گچکاری تزئینی دور شومینه، گچبری نور مخفی سقف کاذب، گچبری های نما رومی، گچبری دور ستون ها و گچبری آرک اپن اشاره نمود.
انواع روش های گچبری کدامند؟
گچبری مدرن:
در گچبری به سبک مدرن دیگر خبری از گل‌ها و مرغان بهشتی نیست. این سبک با طراحی‌ها و خطوط ساده شناخته می‌شود. در گچبری به سبک مدرن معمولا فقط از خطوط راست و زاویه‌های قائمه یا خطوط نرم و منحنی استفاده می‌کنند و تلفیق هر دوی این خطوط در یک فضا بسیار نادر است. گچبری مدرن به دو صورت اجرا می‌شود. در یک روش اجرای گچبری در حین ساخت یا بازسازی دیوار و سقف انجام می‌شود. در روش دوم از قطعات گچبری پیش‌ساخته استفاده می‌شود. همان‌طور که از اسم آن پیداست، قطعات پیش‌ساخته به صورت آماده در بازار وجود دارند. طراحان یا صاحبان کار می‌توانند با توجه به محلی که قرار است قطعه در آن قرار بگیرد، سایز و مدل مورد نظر خود را انتخاب کرده و سپس نصب کنند.
گچبری سنتی یا کلاسیک:
گچبری سنتی همان چیزی است که از خانه‌های قدیمی به یاد داریم: طرح‌هایی پر از جزئیات ظریف، سقف‌های شلوغ و استفاده از رنگ. سبک سنتی گچبری خصوصا در ایران، معمولا تداعی‌کنندۀ باغ‌ها و بهشت بوده است. به همین دلیل در طراحی‌های آن انواع گل‌ها و پرنده‌ها مشاهده می‌شده است. در این سبک گچبری رنگ هم جایگاه خاصی داشته است.
ابزار مناسب برای گچکاری کدامند؟
- سطل
- گچ یا آهک
- سنباده
- نردبان
- استامبلی
- ماله
نکات اجرایی و اصول گچکاری:
- حتما تابه حال شاهد ترک خوردگی دیوارهای گچی شده اید. به نظر شما علت آن چیست؟ اگر هنگام تولید ملات گچی، میزان گچی که با آب مخلوط می شود از حد مشخص کمتر باشد، گچ پس از این که خشک شد، حجم آن کاهش پیدا می کند و در نتیجه باعث می شود که سطح دیوار یا ستون ترک بخورد.
- مورد دیگر، اگر ضخامت گچی که بر روی دیوار کشیده می شود بیشتر از ۸ سانتی متر باشد، لایه رویی خشک می شود. در حالی که لایه های زیرین هنوز خشک نشده اند. این امر هم موجب ترک خوردگی سطح می شود. برای رفع این مشکل ملات گچ را باید به صورت لایه ای نازک در حد استاندارد روی سطوح اعمال کرد.
- بزرگ ترین مشکل گچ، جذب رطوبت و طبله کردن در اثر آن می باشد. بنابراین باید در قسمت هایی از ساختمان که سطوح گچی در معرض بخار آب قرار می گیرند باید روی آن ها یک لایه رنگ روغنی بکشید. این کار تا حدی دوام آن ها را بالاتر می برد.
- قبل از پوشش سطوح آهنی، مسی و سربی با گچ باید یک لایه ضد زنگ روی آن ها قرار گیرد، چون اگر گچ به طور مستقیم بر روی سطوح فلزی باشد، موجب ترکیب شدن آن با فلزات و تولید سولفات می شود که در نتیجه عمر قطعه مورد نظر کاهش پیدا می کند.
انواع گچ کدامند؟ چه ویژگی هایی دارند؟
- سفید:از این نوع برای سفید کاری در ساختمان به صورت روکار استفاده می شود که در مقایسه با انواع دیگر قیمت پایین تری دارد.
- عاج:به دلیل دانه بندی بسیار نرم و میکرونیزه از این مورد در مجسمه سازی، ساخت قطعات پیش ساخته و تولید رنگ لعابی استفاده می کنند.
- گیپتون:از ترکیب گچ با افزودنی های چسبنده ای مانند سریشم بدست می آید و به صورت دو لایه بر روی آجر، سطوح بتنی متخلخل، سطوح سیمانی و بتنی اجرا می شود.
- مرمر:این مورد مقاومت بالایی در برابر رطوبت دارد. مرمر نوعی گچ بدون آب مولکولی است که با محلول مخلوط و سپس مجددا پخته می شود.
- ساتن:برای سفیدکاری لایه نهایی سطوح مورد استفاده قرار می گیرد که برای تهیه این متریال، گچ را با مواد افزودنی همانند پرلیت مخلوط می کنند.
- سیوا:بر روی انواع سطوح مختلف، انجام عملیات زیرکاری کاربرد دارد. می توان برای انواع رنگ های روغنی، پوشش های اکریلیکی، دیوارپوش های PVC، گچ پلیمری ساتن و بلکا استفاده نمود.
جهت مشاهده کلیپ های آموزشی گچکاری به صفحه آپارات مجموعه مراجعه فرمایید.
